Замок Смотрич
Михайло Грушевський
1494. Castrum Smotricz est resignatum feria quinta ante festum s. Nicolai proxima.
Hoc castrum in se ex una parte minosa habet edificia et vetusta, ex alia parte sunt edificia ex optimis roboribus quercinis parata, de novo errecta, in quibus opid[an]i et nobiles loci illius habent cameras pro conservacione rerum suarum necessitatis tempore et fere occupaverunt medietatem castri.
Arma et defendicula et victualia castri:
In primis septem hakownicze et octavus foglarek in nigra stuba, que est supra valvam introitus castri, intus munita muro vetustissimo. In ista stuba nigra iste hakownicz sunt per me reperte et alia inferius scripta, dwa stampla ferrea, kulek ad existimacionem unius capecie.
In eadem stuba mensa bona, scampna duo penes parietes et tercium ante mensam.
Ibidem pulveres pixidarum in sacculo de corrigio modice.
Item in valva stat foglar in lecto super rotis et aliud supra valvam turris.
Ibidem baliste in valva pendent novem veteris artis, sed nullius valoris, et septem fracte.
Item in spyzarnya byrvyenicza pulverum pixidarum, in alia byrzvyenicza pulveres eedem ad existimacionem unius olle vasis vini.
Item tela due byrzvyenycze: una plena, alia non plena modicum.
Item kule lapidee pro foglari XC.
Item pisum tunna cum media rninor, pars nigri quam albi.
Item tunna tritici.
Item sernen canapi ad existimacionem cori cracoviensis.
Item byrzvyenicza pultes ordeaceas.
Item farina plus quam media tunna.
Item avena tunna cum media.
Item sal ad existimacionem cori crac.
Item supra spyzarnia sunt octo parne lardi illius provincie et aries excoriatus.
Item in cellario duo octualia cervisie plena, in tercio per medium.
Item media tunula aceti. Duo octualia vacua et dribusch vacuum et II dribuszy caulium et rappe ad aliquot coros.
Proventus opidi et villarum:
Item tempore domini Odrowassch quilibet opidanus dabat bovem in tercio anno et singulis dant decimam mellis illi qui apes habent.
Item molendinum sub castro mediocriter bonum, ita quod panis neque eervisia ex ipso non sufficiet pro XXVI personis per annum, iuxta existimacionem anni presentis, propter pestem et desertacionem.
Item stangium, quod castrum ex ipso pisces pro mensa habere potest, sed non pro vendicione.
Allodium sub castro non cultum, non satum, edificia desertata et destructa; in dicto allodio nulla peccora vel pecudes preter quinque porcos, non oves, non boves, non pulli, non ance nihil etc.
Villa Byela – habet in se quatuor areas possessionatas, de qualibet seorsum solverunt pro festo sancti Martini per septem gr. in dencis, et quilibet grossus valet quatuor denkas, et denka quatuor denarios, turmam avene cum media, mediam tunnam tritici et pro Pasca per caseum et XX owa. Est ibi vataman et sluga. Est ibi stangium vatam[an]i, sed de castro piscant pisces quando opus est, hoc est de iure.
Villa Gzermna Ghusta – yescze za Odrovasscha pustha. Ibi nulli proventus sunt.
Villa Oknyna – eciam a tempore Odrowasz deserta.
Villa Lyczkow – habet in se areas possessionatas octo cum vataman, quilibet ipsorum seorsum solvit per septem gr. in dencis, per tunnam cum media avene, per medium cori tritici, per caseum et per XX owa ut supra.
Villa Tatarsky Makorow – desertatata hoc anno per Tartaros. Ibidem est stangium non magnum, quod potest dare pisces communes circa dimissionem tria actualia.
Villa Trichowcze – hoc anno deserta per Tartaros.
Villa Loskowcze – hoc anno deserta per Tartaros; de ista villa sunt duo homines more inquilinorum.
Est eciam ibi proventus: decima scropharum ei mellis. Hoc anno duntaxal cum media actualia de melle.